Brussel omarmt koloniale tomatenhandel Marokko, EU-boeren gedupeerd
De Europese tomatenmarkt staat op z’n kop: Marokko heeft Spanje ingehaald als grootste exporteur van tomaten naar de Europese Unie. Spaanse boeren spreken van oneerlijke concurrentie, mogelijk gemaakt door Brusselse handelsakkoorden. Opvallend is dat een aanzienlijk deel van de Marokkaanse tomaten afkomstig is uit de Westelijke Sahara – een gebied dat door Marokko sinds 1975 is geannexeerd en gekoloniseerd. De inheemse bevolking leeft grotendeels in ballingschap, terwijl het gebied is omgevormd tot een grootschalig landbouwgebied. Volgens sectorgegevens komt inmiddels één op de vijf Marokkaanse tomaten uit deze omstreden regio.
Marokko heeft Spanje ingehaald als grootste tomatenexporteur naar de Europese Unie. Dat blijkt uit een rapport van Hortoinfo. Waar Spaanse telers in 2024 opnieuw marktaandeel verloren, groeide de Marokkaanse export gestaag door. Sinds 2016 is de Spaanse tomatenexport met 34,2 procent gedaald. Marokko boekte in dezelfde periode een stijging van 47,18 procent. Alleen Turkije deed het met 171,35 procent nóg beter.
Volgens Spaanse boeren is er sprake van oneerlijke concurrentie. Buitenlandse telers, met name uit Marokko, hoeven zich niet aan dezelfde regels te houden. En toch laat Brussel die producten toe. “We zijn weerloos”, luidt het in Spanje.
Brusselse vriendendienst
De frustratie van de boeren is niet los te zien van de politieke realiteit. Het Europese klimaatbeleid – de Green Deal – is hen een doorn in het oog. Terwijl zij moeten investeren in duurzaamheid en strengere regels, krijgen concurrenten uit derde landen volgens hen vrij spel. Voor Marokkaanse boeren gelden in de praktijk minder strenge regels op het gebied van de tomatenteelt.
De Green Deal werd in 2019 gelanceerd onder leiding van Von der Leyen. Het moet Europa helpen om klimaatneutraal te worden. Maar op het platteland groeit het wantrouwen. Voor veel boeren voelt het als een dubbele standaard: streng binnen Europa, soepel aan de grens.
Terwijl Spaanse telers protesteren, spreekt Brussel juist warme woorden over de vriendschap met Marokko. “De EU wijst nogmaals op het belang van het langdurige strategische partnerschap met Marokko, dat we de afgelopen jaren hebben verdiept en waarmee we een sterke vriendschap en een solide relatie hebben opgebouwd die we naar een hoger niveau willen tillen,” stelde de Europese Commissie enkele maanden geleden.
Sahara wordt kasgebied
Opmerkelijk detail: veel van de Marokkaanse tomaten die op de Europese markt terechtkomen, zijn afkomstig uit het betwiste gebied Westelijke Sahara. Sinds de annexatie in 1975 heeft Marokko het gebied geïntegreerd als zijn ‘Zuidelijke Provincies’. Er wonnen inmiddels 440.000 Marokkaanse kolonisten, terwijl de inheemse bevolking grotendeels is verdreven naar een vluchtelingenkamp in Algerije. Bovendien: tegen het bevel van het Internationaal Strafhof (ICJ) in weigert Marokko al tientallen jaren om een referendum te organiseren over de toekomst van het gebied.
In de Westelijke Sahara is het woestijnlandschap in de afgelopen jaren veranderd in een zee van kassen. Volgens de Spaanse federatie van fruit- en groente-exporteurs komt inmiddels één op de vijf Marokkaanse tomaten uit dat gebied.
Een groot deel van de productie is in handen van Les Domaines Agricoles, het grootste landbouwbedrijf van Marokko. Die onderneming valt onder een holding die eigendom is van koning Mohamed VI. Een paar maanden geleden wees het Europese Hof nog de nieuwe EU-handelsakkoorden met Marokko af, omdat ze waren gesloten “zonder de instemming van de bevolking van de Westelijke Sahara”. Toch onderstreepte Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dat de relatie met Marokko hecht en waardevol blijft.
De balans: Marokko groeit, Spanje krimpt. En de tomaat is daarin het boegbeeld geworden van een veel groter probleem. Spaanse boeren voelen zich in de steek gelaten door Brussel. Niet alleen vanwege het klimaatbeleid, maar ook door handelsafspraken die volgens hen vooral de ander bevoordelen.
Praatmee