Brussel besteedt 55 miljard euro aan 'EU-propaganda'
De Europese Unie besteedt jaarlijks ongeveer 55 miljard euro aan een zogenoemd waardenprogramma, bestemd voor duizenden organisaties en stichtingen in Europa. Hun taak? Het verspreiden van een positief beeld over de EU en haar idealen. Financieel journalist Arno Wellens deed onderzoek en spreekt van een campagne vol 'EU-propaganda'.
De Europese Rekenkamer, de European Court of Auditors, controleert elk jaar de uitgaven van de EU. Daarbij signaleert de instelling al langere tijd dat niet altijd duidelijk is waar geld precies naartoe gaat, vooral bij NGO’s en maatschappelijke organisaties.
“Het is een terugkerend probleem dat je niet kunt zien waar het geld is gebleven,” zegt Wellens bij zijn podcast Current Ratio. Hij wijst erop dat het bij NGO’s extra ingewikkeld is: “Als een liefdadigheidsstichting volledig wordt gefinancierd door de overheid, kun je dan nog wel spreken van een niet-gouvernementele organisatie?”
Een voorbeeld dat Wellens aanhaalt, is de organisatie Friends of Europe, die audiovisuele subsidies ontvangt via Europese kanalen. Volgens hem speelt hier een breder vraagstuk: “Er is een hoop geld dat rondgaat in Brussel, en dat geld is soms lastig te volgen.”
Subsidies en voorwaarden
Projecten die Europese subsidies krijgen, moeten voldoen aan bepaalde voorwaarden. Dit kan bijvoorbeeld genderinclusief taalgebruik zijn of bijdragen aan Europese antidiscriminatieplannen. Wellens noemt als voorbeeld Holocaust-herdenkingen waarvoor subsidie wordt gegeven: “Als je geen genderneutrale en gender-sensitieve taal gebruikt, kom je niet in aanmerking.”
Hij wijst ook op het bredere doel van veel projecten: “Er worden allemaal projecten gestart omdat we in een moeilijke situatie zitten en euroscepsis toeneemt.” Volgens Wellens is dit een belangrijk aandachtspunt, omdat het moeilijk is vast te stellen of zulke projecten voortkomen uit spontane burgerinitiatieven of afhankelijk zijn van subsidies.
Corona als kantelpunt
Een opvallend detail in Wellens’ analyse is de herkomst van een groot deel van het budget. De miljarden voor waardenprojecten komen uit het coronaherstelfonds dat in 2020 werd opgezet. Wellens legt uit: “Mensen letten niet op en hebben toegestaan dat er 50 miljard naar het European Values Program gaat. Dat is in een begroting gestopt waar dat coronafonds bij zat.”
Hij benadrukt dat dit tijdens de pandemie weinig aandacht kreeg, terwijl het budget aanzienlijk is gegroeid. “Het was toen paniek. We moesten gewoon geld uitgeven.”
Kritiek op transparantie
De Europese Rekenkamer klaagt al jaren over gebrekkige transparantie bij Europese subsidies. Wellens: “Interessant genoeg blijkt dat dezelfde klacht over dat gebrek aan transparantie al door dezelfde organisatie, de European Court of Auditors, werd geuit in het rapport van 2018 waarin ze precies hetzelfde zeggen. En daar is al die tijd dus eigenlijk niks mee gedaan.”
Hij wijst erop dat de Europese Unie zelf werkt aan verbeteringen, zoals een transparantieregister, maar dat de uitvoering traag verloopt en vaak vrijblijvend is.
