De WTO is al jaren verlamd, vooral sinds voormalig president Donald Trump in 2019 een blokkade opwierp tegen het Appellatieorgaan, het hoogste geschilbeslechtingsorgaan van de organisatie. Washington vond het orgaan partijdig en politiek gestuurd. Von der Leyen wil die blokkade doorbreken en het mechanisme opnieuw activeren.

“De prioriteit is het herstellen van de werking van het Appellatieorgaan,” aldus Von der Leyen tijdens de aankondiging van de alliantie. Het initiatief komt op een moment van groeiende scepsis over globalisme – met name in de Verenigde Staten en onder kritische stemmen binnen Europa zelf.

De samenwerking met landen uit het Pacifisch gebied moet een tegenwicht bieden aan het hernieuwde Amerikaanse protectionisme. Toch klinkt de kritiek dat de WTO juist jarenlang heeft bijgedragen aan het uitkleden van de Europese industrie en het bevoordelen van economische grootmachten als China.

Europese middenklasse betaalt de prijs
Onder het mom van vrije handel heeft de WTO volgens critici vooral de belangen van multinationals en autoritaire regimes gediend, ten koste van de Europese burger. Het openstellen van markten leidde tot het verlies van productiecapaciteit, toegenomen afhankelijkheid van China en een instabiele arbeidsmarkt.

“Terwijl de middenklasse gebukt gaat onder hoge kosten en industriële leegloop, richten Brusselse bureaucraten hun pijlen op het herstel van een instituut dat hun belangen nauwelijks beschermde,” aldus een analist in Europese media.

De groene transitie, opgelegd vanuit Brussel, voegt volgens diezelfde stemmen extra druk toe aan kleinere ondernemers en boeren, terwijl handelsakkoorden met landen zonder milieustandaarden ongemoeid blijven.

Duitsland voorop, Frankrijk twijfelt
Duitsland schaart zich onvoorwaardelijk achter het plan. Bondskanselier Merz verklaarde dat “een alternatief nodig is als de WTO geblokkeerd blijft.” Frankrijk toont zich voorzichtiger. Parijs waarschuwt voor het verder opgeven van economische soevereiniteit, maar spreekt zich niet openlijk uit tegen het initiatief.

Ondanks de verdeeldheid over de koers, blijft de Europese top vasthouden aan het multilaterale model van de oude globalisering. “Alles lijkt erop gericht om echte confrontatie met Washington te vermijden en terug te keren naar de spelregels van vroeger,” klinkt het in diplomatieke kringen.

Volgens critici is de herlancering van de WTO meer dan een economisch project: het is ook een ideologische zet. Door supranationale instellingen te versterken, wil Von der Leyen het gezag van Brussel boven dat van de lidstaten plaatsen. Daarmee zou ze een dam willen opwerpen tegen nationale, democratische tegenbewegingen in Europa.