In het arrest stelt het Hooggerechtshof dat zijn beslissingen niet kunnen worden overschreven door andere nationale of internationale instanties. De verklaring is ongebruikelijk scherp geformuleerd. Het hof zegt: “Geen enkele rechtbank of andere overheidsinstantie heeft de bevoegdheid om een uitspraak van het Hooggerechtshof te vernietigen en de gevolgen ervan te negeren. Zelfs als dit zou gebeuren met een beroep op het EU-recht.”

Daarmee maakt het hof duidelijk dat het EU-recht volgens Polen geen hogere status heeft dan het Poolse constitutionele recht. De uitspraak is meteen bestempeld als baanbrekend en wordt door voorstanders gezien als een overwinning voor nationale autonomie.

Langlopend conflict tussen Polen en EU
Polen ligt al jaren overhoop met de Europese Commissie over de onafhankelijkheid van de rechtspraak. Brussel stelt dat hervormingen in Polen – ingevoerd door eerdere regeringen – de scheiding der machten hebben verzwakt. Warschau vindt dat Brussel te ver gaat en zich bemoeit met kwesties die volgens Polen uitsluitend nationaal behoren te zijn.

Met dit arrest lijkt het Hooggerechtshof een definitieve streep te zetten onder het dispuut over de hiërarchie van het recht. Voor Brussel is dit echter problematisch, omdat het hele EU-systeem is gebouwd op het principe dat Europees recht voorrang heeft.

Reactie op eerdere resolutie
De uitspraak is een direct antwoord op een omstreden resolutie van zeven rechters van de Kamer voor Arbeid en Sociale Zekerheid. Die rechters betwijfelden de rechtmatigheid van andere onderdelen van het Hooggerechtshof. Ze verwezen daarbij naar eerdere uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het Europees Hof (CJEU). Volgens hen waren sommige rechters niet onafhankelijk benoemd en moesten hun uitspraken ongeldig worden verklaard.

Volgens Poolse media, waaronder Remix News, leidde die resolutie tot juridische chaos. De nieuwe uitspraak moet daar een einde aan maken. Het Hooggerechtshof verklaart dat eerdere conclusies in strijd zijn met de Poolse grondwet en daarom geen geldigheid hebben.

‘Deze bevoegdheden behoren uitsluitend toe aan Polen’
Het hof besteedt in het arrest veel aandacht aan de Poolse grondwet. Daarin staat dat bevoegdheden alleen kunnen worden overgedragen aan internationale organisaties als de staat die overdracht expliciet goedkeurt. Volgens het hof is dat bij rechterlijke organisatie niet gebeurd.

In de eigen woorden van het Hooggerechtshof: “De Republiek Polen heeft de bevoegdheid om normen vast te stellen die de organisatie en werking van de nationale rechterlijke macht reguleren, noch om de mate waarin deze mogen worden toegepast, te bepalen, niet overgedragen aan de Europese Unie of enige andere internationale organisatie.”

En verder: “Deze bevoegdheden behoren uitsluitend toe aan de constitutionele organen van de Republiek Polen en kunnen niet worden overgedragen op grond van artikel 90(1) van de Grondwet.”