De kritiek richt zich met name op zogeheten donaties na circulatoire dood. Hierbij worden organen verwijderd nadat het hart is gestopt, maar voordat volledige hersendood is vastgesteld. Deze methode is de afgelopen jaren sterk toegenomen en was in 2024 goed voor ongeveer een derde van alle orgaandonaties in de VS.

Artsen, verpleegkundigen en familieleden melden dat in sommige gevallen patiënten nog reageerden, bewogen of zelfs ademden toen ze als overleden werden beschouwd. Zorgprofessionals stellen dat er sprake is van druk vanuit donatieorganisaties om procedures te versnellen, mede door federale doelstellingen die het aantal donaties moeten verhogen.

Extra toezichtmaatregelen
De Amerikaanse overheid heeft naar aanleiding van meerdere incidenten aangekondigd extra toezichtmaatregelen te nemen. Zo worden donatieorganisaties aangespoord om beter te controleren op bewustzijnssignalen en mogen ziekenhuizen donatieprocedures tijdelijk pauzeren bij twijfel over de toestand van een patiënt.

De branchevereniging van orgaandonatieorganisaties stelt dat de procedures veilig zijn en dat donoren dezelfde zorg ontvangen als andere patiënten tot het moment van overlijden. Toch pleiten meerdere medisch specialisten en ethici voor strengere en onafhankelijke controle.

Op dit moment wachten meer dan 100.000 Amerikanen op een donororgaan. De roep om betere bescherming van potentiële donoren groeit, nu blijkt dat de grens tussen leven en dood soms dunner is dan gedacht.

Problemen in Nederland
Ook in Nederland zijn er mogelijk misstanden bij orgaandonatie, vanwege het verschil tussen juridisch en biologisch overlijden. Annet Woord, woordvoerder van het Comité Orgaandonatie Alert, zijn er getuigenissen van mensen die na hersenletsel konden navertellen wat ze hadden meegemaakt. “Ze hoorden alles, maar konden niet reageren. Toch worden zulke patiënten als hersendood verklaard en naar de operatiekamer gebracht. Ze krijgen spierverslappers zodat ze niet bewegen, en dan worden hun organen verwijderd. Pas dan overlijden ze,” vertelde ze onlangs bij NieuwRechts.

Volgens Wood hanteert Nederland opvallend soepele regels, vooral in vergelijking met het buitenland. “Na een hartstilstand van vijf minuten wordt iemand doodverklaard in Nederland. Maar in Duitsland is dat bijvoorbeeld verboden; daar moet je minstens drie uur wachten, omdat de hersenen dan pas zeker zijn afgestorven. Hier in Nederland wordt vaak zelfs de bloedsomloop hersteld om de organen bruikbaar te houden. Dat is dus géén dood, dat is medische misleiding.”