Defensie start dienstplichtenquête, mogelijk verplicht in de toekomst
Alle 17-jarigen in Nederland krijgen vanaf morgen een brief van Defensie. Daarin zit een QR-code naar een online enquête. Wat begint als een vragenlijst kan later uitmonden in een verplicht systeem. Staatssecretaris Gijs Tuinman noemt dit een ‘escalatieladder’, waarbij de laatste stap de herinvoering van de opkomstplicht zou zijn. Daarmee komt de dienstplicht, die sinds 1997 is opgeschort, opnieuw in beeld.
Het doel is volgens Tuinman ‘het dienmodel en daarmee de schaalbare krijgsmacht als geheel ondersteunen’, aldus de NOS. Jongeren beantwoorden multiplechoicevragen over hun vrije tijd, werkwaarden en motivatie. Ook krijgen ze de vraag welk krijgsmachtdeel hen het meest aanspreekt. Daarnaast gaat het over gedrag en fitheid.
Defensie wil fors groeien. ‘Een verdere opschaling van het personele bestand is noodzakelijk in geval van een crisis- of oorlogssituatie of in de aanloop daarnaartoe’, schrijft Tuinman. Het plan is om het personeelsbestand in 2030 uit te breiden van 80.000 naar 100.000 mensen, waarvan veel reservisten.
Zweeds voorbeeld
De enquête is afgekeken van Zweden, waar jongeren verplicht moeten deelnemen. Daar geldt ook nog steeds de opkomstplicht. In Nederland is de vragenlijst voorlopig vrijwillig, maar Tuinman sluit niet uit dat dit verandert.
De dienstplicht geldt officieel nog steeds voor iedereen van 17 tot 45 jaar. Alleen de opkomstplicht is sinds 1997 uitgesteld. Jongeren krijgen wel automatisch een brief wanneer ze 17 worden. Vanaf nu zit daar de QR-code voor de enquête bij.
Beperkingen en uitbreiding
Door privacyregels mag Defensie de enquête niet zomaar breed verspreiden. Daarom gaat het voorlopig alleen naar 17-jarigen. Tuinman wil dat volgend jaar aanpassen met een wetswijziging, zodat ook jongeren tussen 17 en 27 jaar de vragenlijst krijgen.
Voorlopig vertrouwt het ministerie erop dat een ‘vrijwillig model’ voldoende mensen oplevert. De belangstelling voor Defensie neemt toe en de uitstroom daalt.
Kritiek van experts
Defensiespecialist Peter Wijninga noemt de vragenlijst ‘een goede eerste stap’, maar verwacht weinig effect, meldt de NOS. ‘Ik ben bang dat wat er nu aan instrumentarium is, te weinig gaat opleveren om de ambitie op zo’n korte termijn te realiseren.’
Volgens hem ligt de kern bij een politiek taboe. ‘Zelfs de enquête durft men niet verplicht te stellen op dit moment, dus het is maar de vraag wat de respons wordt.’ Tuinman houdt vol dat de vrijwillige aanpak voorlopig genoeg is. ‘Mochten de maatregelen niet voldoende zijn, dan zijn daar twee redenen voor. Of de dreiging vanuit Rusland wordt zo groot dat we moeten versnellen. Of de groei van Defensie op het gebied van personeel blijft ver achter. Dat is nu allebei niet het geval.’
Praatmee