Verkenner stuurt op onderhandelingen D66 en CDA: centrumrechts kabinet uit zicht?
Verkenner Wouter Koolmees (D66) wil dat D66 en het CDA de formatie uit de impasse halen. Dat schrijft hij in zijn advies over mogelijke coalities na de verkiezingen. De twee partijen moeten volgens Koolmees drie weken krijgen om samen een ‘positieve agenda’ te maken. Ze moeten het eens worden over vijf thema’s: migratie, wonen, veiligheid en defensie, stikstof en economie. Andere partijen kunnen daarna bepalen ‘of ze aanknopingspunten zien om mee te werken’. Critici vrezen dat een centrumrechts kabinet met VVD en JA21 hierdoor lastiger wordt, omdat die partijen zich zouden moeten voegen naar de afspraken tussen D66 en het CDA.
Tot nu toe liep elke poging tot een meerderheidscoalitie vast omdat de VVD GroenLinks-PvdA uitsluit en D66 moeite heeft met een centrumrechtse regering met JA21 en mogelijk een andere rechtse partij zoals de BBB. Koolmees vindt dat D66 en CDA daarom nu eerst samen duidelijkheid moeten scheppen. Ze moeten bij hun overleg ook rekening houden met andere partijen. In de Eerste Kamer zijn GroenLinks-PvdA en BBB immers nodig om wetten aan een meerderheid te helpen, waarschuwt hij.
D66-leider Rob Jetten noemt tegenover de NOS de opdracht een uitdaging. Hij zegt dat zijn partij oog zal hebben voor anderen. ‘Het zal geen agenda worden waar alleen D66- en CDA-kiezers blij van worden.’ CDA-leider Henri Bontenbal, die met 18 zetels meeschrijft, hoopt op een vliegwieleffect. ‘Ik hoop dat er genoeg uitkomt voor andere partijen om op de bagagedrager te springen.’
VVD buitenspel
De VVD blijft voorlopig buiten spel. Met 22 zetels moet partijleider Dilan Yesilgöz wachten. Koolmees wil eerst zien wat D66 en CDA op papier zetten. Yesilgöz reageerde kritisch. ‘De VVD waakt voor tijdrovende stappen,’ schreef ze op X.
Volgens Koolmees heeft de VVD dat deels aan zichzelf te danken. De partij weigerde te praten over een coalitie met GroenLinks-PvdA. ‘D66 en CDA zijn winnaars van de verkiezingen, hebben geen partijen geblokkeerd en kunnen links en rechts zoeken naar draagvlak,’ zei hij. Een minderheidscoalitie sluit hij ook niet uit.
Critici stellen echter dat D66 en het CDA ook de grootste rechtse partij, de PVV, uitsluiten. Ook FVD is door beide partijen uitgesloten. Daarmee blokkeren D66 en CDA een rechts meerderheidskabinet. De Tweede Kamer debatteert donderdag over het advies van Koolmees. Uiterlijk 9 december moeten D66 en CDA hun initiële werk afronden.
