Kiezers schuiven naar rechts, maar PVV blijft buitengesloten

Terwijl rechtse partijen als JA21 en BBB verder groeien, blijft de grootste partij van Nederland — de PVV — categorisch uitgesloten van regeringsdeelname. Uit de nieuwste peiling van Maurice de Hond blijkt dat een groot deel van de kiezers het politieke midden verlaat. Maar wie PVV stemt, wordt nog altijd genegeerd door de gevestigde orde.
De peiling van 26 juli laat zien dat partijen op rechts in de lift zitten. JA21 staat nog altijd op forse winst, ondanks een kleine dip. BBB klimt naar vijf zetels. De VVD daarentegen zakt verder weg en staat inmiddels twee zetels achter op het CDA.
Toch blijft één constante overeind: wie voor de PVV kiest, wordt uitgesloten van invloed. Zowel de VVD als het CDA sluiten regeringssamenwerking met de PVV uit — zelfs als Geert Wilders de grootste partij wordt.
Uit de peiling blijkt dat 57 procent van de VVD-kiezers en zelfs 81 procent van de CDA-kiezers niet wil dat de PVV toetreedt tot een kabinet, ook niet bij verkiezingswinst. Daarmee lijkt de uitsluiting eerder cultureel-politiek dan democratisch gemotiveerd.
Kartel schuift kiezers terzijde
De kloof tussen kiezer en politiek wordt groter. JA21 en BBB profiteren van het groeiende ongenoegen, maar ook zij worden tot nu toe zelden genoemd als volwaardige coalitiepartners. Ondertussen schuiven partijen als VVD, CDA en D66 met elkaar in wisselende combinaties, vaak met GroenLinks/PvdA erbij.
Dat laatste ligt moeilijk bij rechtse kiezers. De afkeer van GroenLinks/PvdA onder PVV-, JA21- en BBB-stemmers is groot. Zelfs bij VVD-kiezers is die afkeer voelbaar. Toch blijven partijen als de VVD bereid om met links te regeren, terwijl ze rechts buiten sluiten.
Meerderheid zonder PVV wordt steeds lastiger
Volgens de peiling zou een combinatie van GroenLinks/PvdA, CDA en VVD op 67 zetels komen. Dat is ruim onder de benodigde meerderheid. Zelfs een bredere combinatie met D66 haalt net iets boven de 75 zetels. Maar een rechtsere combinatie van CDA, VVD, JA21 en BBB komt voorlopig slechts tot 53 zetels.
Een meerderheid mét de PVV is wél mogelijk. Maar zolang CDA en VVD de deur dichthouden, blijft die optie politiek taboe.
Kiezers keren zich af van traditionele partijen
De cijfers laten ook zien dat de kiezers zich anders oriënteren dan hun partijen. Het CDA trekt zowel linkse als rechtse stemmers aan. Maar binnen die partij blijft de angst voor samenwerking met PVV hardnekkig. Ondertussen blijft de VVD in het midden hangen, maar verliest kiezers aan beide flanken.
De opkomst van JA21 toont dat veel rechtse kiezers wél invloed willen, maar geen zin hebben in de compromispolitiek van de VVD. De PVV blijft volgens de peilingen de grootste partij, maar wordt door het systeem buitenspel gezet.
Op 29 oktober trekken Nederlanders opnieuw naar de stembus. De vraag is dan niet alleen wie de meeste stemmen krijgt, maar ook wie er mee mag doen. Want zolang partijen als VVD en CDA vasthouden aan uitsluitingscoalities, lijkt de uitslag voor een groot deel van het electoraat er bij voorbaat niet toe te doen.