Nieuwe defensiewet geeft overheid vergaande toegang tot persoonlijke burgergegevens

In een toekomstige noodsituaties moet de Nederlandse overheid vergaande informatie, waaronder de seksuele voorkeur, van burgers kunnen verzamelen. Om dat goed te regelen, ligt er nu een conceptversie van de Wet op de Defensiegereedheid. Maar volgens onafhankelijk journalist Arno Wellens gaat die wet veel verder dan nodig is. Hij noemt het voorstel ‘gevaarlijk’ en waarschuwt voor een openlijke schending van fundamentele rechten.
‘Minister Ruben Brekelmans is een fascistische griezel’, stelt Wellens. Volgens hem wil de minister met de nieuwe wet weten ‘wat de seksuele voorkeur van uw minderjarige kind is’. Niet om kinderen te beschermen, maar om hen straks te kunnen selecteren voor een mogelijke dienstplicht.
AVG buitenspel, ook bij minderjarigen
De meest omstreden passages staan in paragraaf 4 van het wetsvoorstel. Daarin staat letterlijk dat in een noodsituatie de privacywetgeving mag worden genegeerd: ‘Indien noodzakelijk kunnen persoonsgegevens worden verwerkt in strijd met het bepaalde in de Algemene verordening gegevensbescherming.’
Het gaat dan niet alleen om naam of adres. De wet noemt expliciet gevoelige informatie: ‘Gegevens over iemands gezondheid, godsdienst of levensovertuiging, seksuele leven of seksuele gerichtheid, ras of etnische afkomst, politieke opvattingen of lidmaatschap van een vakbond.’
Wellens noemt dat ‘volstrekt onaanvaardbaar’. Hij zegt: ‘Dan moet je in hun elektronisch patiënten dossier kunnen graven. Dit gaat heel ver. Wie weet wat hun vakbondsvoorkeur is, wat hun persoonlijke levensopvattingen zijn, hun religie, hun seksualiteit, hun seksuele voorkeur.’
Voorselectie voor dienstplicht
Volgens Wellens is het doel van deze dataverzameling helder: jongeren alvast screenen voor militaire inzet. ‘En dat is nodig omdat ze dienstplicht willen invoeren,’ zegt hij. Hij waarschuwt dat jongeren straks niet worden beoordeeld op geschiktheid, maar op identiteit en overtuiging.
Dat druist volgens hem rechtstreeks in tegen de Grondwet. ‘Het is een grove schending van artikel 1,’ stelt hij. Wat hem betreft maakt de wet zich daar openlijk schuldig aan: ‘In de nieuwe wet op defensiegereedheid deel 4 staat alleen letterlijk dat er van de grondwet wordt afgeweken.’
Ook data-uitwisseling met bondgenoten
Niet alleen de Nederlandse staat zou toegang krijgen tot deze gevoelige informatie. Volgens Wellens mogen de gegevens ook worden gedeeld met andere landen. ‘We moeten dus al die persoonlijke data kunnen opvragen, kunnen verkopen, doorgeven aan Amerikanen,’ zegt hij. Dat noemt hij ‘absoluut verboden onder alle aspecten van ons Nederlands recht’.
Ook dat wordt bevestigd in het wetsvoorstel. Bestaande wetgeving mag worden genegeerd als dat nodig is: ‘Bepalingen in de wet- en regelgeving die gegevensverwerking in deze situatie verhinderen, kunnen terzijde worden geschoven indien dat noodzakelijk is.’
‘Crisismentaliteit is terug van weggeweest’
Wellens ziet duidelijke parallellen met het coronabeleid. Volgens hem wordt opnieuw een crisissfeer gebruikt om uitzonderlijk beleid door te voeren. ‘Die crisismentaliteit van de pandemie is back with a vengeance,’ stelt hij. De aanleiding dit keer: de oorlog in Oekraïne.
De overheid voert het gevaar van conflicten aan als reden voor deze ingrijpende wet. Maar Wellens noemt dat een excuus om permanente macht naar zich toe te trekken. ‘En jullie pikken het allemaal, jullie zijn knettergek,’ zegt hij boos.
Wetsvoorstel nog niet aangenomen
De Wet op de Defensiegereedheid is nog niet van kracht, maar ligt nu ter consultatie. Toch roept de inhoud van paragraaf 4 bij veel critici grote zorgen op. In naam van veiligheid en paraatheid kunnen straks privacyrechten, medische geheimhouding en zelfs de Grondwet tijdelijk worden uitgeschakeld.
Praatmee