Deense koeien sterven na invoering nieuwe milieumaatregel
In Denemarken slaan melkveehouders alarm. Sinds dit jaar zijn boeren met meer dan vijftig koeien verplicht het methaanremmende middel Bovaer toe te voegen aan het voer. Het additief, ontwikkeld door DSM Firmenich, moet de uitstoot van broeikasgas methaan verlagen. Maar op tientallen bedrijven lijkt het te leiden tot ziekte en sterfte onder koeien, meldt Melkvee.
Volgens de Deense Vereniging van Melkveehouders melden boeren massaal problemen. “We worden overspoeld met telefoontjes van mensen die ongerust zijn over wat er in hun veestapel gebeurt,” zegt voorzitter Kjartan Poulsen. “Koeien worden sloom, krijgen koorts, geven minder melk of zakken letterlijk door hun hoeven.” Sommige dieren moesten worden afgemaakt.
Subsidie en verplichting
Bovaer werd vorig jaar door de Europese voedselveiligheidsautoriteit EFSA goedgekeurd voor gebruik in veevoer. Denemarken is het eerste land dat het middel verplicht stelt. Boeren kunnen kiezen tussen het hele jaar door extra vet in het voer – wat ook methaan vermindert – of minimaal tachtig dagen per jaar Bovaer toedienen.
Om deelname te stimuleren verstrekt de overheid een subsidie: wie jaarrond Bovaer gebruikt ontvangt 50 tot 65 euro per koe, en bij het tachtigdagenschema 17 tot 20 euro per dier. Volgens cijfers van de Deense landbouworganisatie koos ruim 92 procent van de melkveehouders, zo’n 1.400 bedrijven, voor dat kortere regime.
Sinds de invoering begin oktober komen echter steeds meer meldingen van gezondheidsproblemen binnen.
Boeren slaan alarm
Op sociale media delen boeren foto’s en filmpjes van zieke dieren. Een melkveehouder schreef op X (voorheen Twitter): “In dertig jaar tijd heb ik nog nooit een koe met trommelzucht gehad. En nu ineens twee tegelijk. Geen leuke dood, als je maag ontploft.”
Andere boeren zeggen dat hun koeien herstellen zodra ze stoppen met het voeren van Bovaer, maar opnieuw ziek worden als het middel weer wordt toegediend.
“Dat is niet het idee erachter,” reageert Poulsen. “Dit moest een klimaatmaatregel zijn. Als koeien ervan doodgaan of minder melk geven, dan is het effect precies het tegenovergestelde.”
De melkveehoudersorganisatie is daarom een intern onderzoek gestart en roept boeren op problemen te melden. Poulsen dringt daarnaast aan op een “time-out” bij het Deense ministerie van Landbouw. “We moeten eerst weten wat hier gebeurt voordat we doorgaan.”
Onderzoek door overheid
Het Deense Voedselagentschap bevestigt dat het klachten heeft ontvangen en heeft inmiddels een formeel onderzoek ingesteld. De Universiteit van Aarhus is gevraagd de oorzaak te achterhalen. De eerste resultaten worden pas na de jaarwisseling verwacht.
Het ministerie benadrukt dat Bovaer is goedgekeurd door Europese instanties en dat tot nu toe niet bewezen is dat het middel de directe oorzaak is van de sterfgevallen. Toch neemt de druk toe, zeker nu meerdere boeren melden dat ze ook bij gezonde kuddes plotselinge dalingen in melkproductie zien.
Kritiek op de risico’s
Bovaer is ontwikkeld om methaanuitstoot bij runderen te verminderen met zo’n 30 procent. Het werkt door het proces in de maag van de koe te beïnvloeden, zodat er minder methaan vrijkomt. Volgens producent DSM Firmenich is het middel veilig bij de aanbevolen dosering en uitgebreid getest.
Toch klinkt er kritiek. In eerdere discussies wezen wetenschappers erop dat de werkzame stof 3-nitrooxypropanol bij hoge dosering als “irriterend” en “mogelijk schadelijk voor voortplanting” wordt geclassificeerd. Boeren moeten bij het mengen van het middel beschermende handschoenen dragen. De zorgen zijn daarmee niet nieuw, maar wel acuter nu de toepassing verplicht is gesteld.
De klimaatdruk op de boer
Voor Denemarken is het gebruik van Bovaer onderdeel van een ambitieus klimaatplan: de landbouw moet in 2030 70 procent minder broeikasgassen uitstoten dan in 1990. Methaan uit rundvee geldt daarbij als groot probleem.
Het middel werd gepresenteerd als een van de innovaties die de veehouderij “groener” moest maken zonder de productie te verminderen. De huidige situatie toont echter hoe snel dat beeld kan kantelen.
“Het is apart dat het op sommige bedrijven geen problemen geeft, en op andere juist wel,” zegt Poulsen. “Dat moeten we echt begrijpen voordat we verder gaan.”
Onzekerheid op het erf
Voor veel boeren overheerst nu verwarring en angst. De meeste willen niet publiekelijk reageren uit vrees voor boetes of reputatieschade. Toch groeit de twijfel: wat als de verplichte maatregel meer kwaad dan goed doet?
Totdat de Deense onderzoekers uitsluitsel geven, blijven veel melkveehouders in onzekerheid — tussen het klimaatbeleid dat hen verplicht tot nieuwe middelen en het boereninstinct dat zegt te stoppen zodra een koe ziek wordt.
