Het gaat om de Hebrew University of Jerusalem en de Tel Aviv University. Met beide instellingen onderhoudt Radboud uitwisselingsprogramma’s voor studenten. Maar volgens de Adviescommissie internationale samenwerkingsverbanden dragen beide universiteiten actief bij aan “ernstige en systematische mensenrechtenschendingen” door de Israëlische staat.

De commissie stelt in haar rapport dat de Hebrew University “studenten klaarstoomt om te werken voor militaire inlichtingendiensten” en dat “excellente studenten worden opgeleid tot experts in militaire technologie”. Daarnaast zou de universiteit zich bevinden op Palestijns gebied, waarbij “gebieden rondom de campus lijken te worden geannexeerd door de Israëlische overheid en aan de universiteit ‘gedoneerd’”.

De Tel Aviv University investeert volgens het rapport in technologie die wordt ingezet in het huidige conflict met Gaza. De commissie schrijft: “De Tel Aviv University heeft onder meer geïnvesteerd in een bedrijf dat bewapende drones en dronesystemen ontwikkelt die gebruikt worden in de oorlog in Gaza.” Ook zouden militairen tijdens hun diensttijd aan de universiteit bacheloropleidingen kunnen volgen, en is er sprake van een “verwevenheid van bestuurders met de wapenindustrie, de overheid, het leger en veiligheidsdiensten.”

Politiek beladen thema
De kwestie ligt gevoelig binnen de universitaire wereld. In de zomer van 2024 verklaarden vijftien universiteiten, waaronder Radboud, hun academische samenwerking met Israëlische instellingen te willen voortzetten. “Het bieden van academische vrijheid is een van onze belangrijkste kernwaarden”, klonk het destijds.

Maar die koers bleek in Nijmegen al snel onhoudbaar. Twee leerstoelgroepen trokken zich uit eigen beweging terug uit de samenwerking. Hoewel de universiteit destijds benadrukte dat dit gebeurde “op eigen titel”, lijken zij zich nu gesteund te voelen door het officiële advies van de commissie.

Eerder besloot ook de Universiteit van Amsterdam om de samenwerking met de Hebrew University volledig te beëindigen. Daar lag het uitwisselingsprogramma al stil sinds het uitbreken van de oorlog tussen Hamas en Israël in oktober 2023.

Onder voorwaarden hervatten
De commissie sluit samenwerking in de toekomst niet uit, maar stelt duidelijke voorwaarden. Zo moeten de universiteiten stoppen met het financieel ondersteunen van militaire start-ups, het beëindigen van opleidingen die exclusief op militaire toepassingen gericht zijn, en moeten de inlichtingendiensten meer op afstand worden geplaatst van het onderwijs. “Indien [zeg­genschap van inlichtingendiensten over het curriculum] wel het geval is, is de onafhankelijkheid van de universiteit in het geding”, aldus het rapport.

Besluit volgt binnenkort
Het college van bestuur van de Radboud Universiteit laat weten het advies te zullen bespreken met studenten, medewerkers en decanen. Pas daarna wordt een definitief besluit genomen. “Zo spoedig mogelijk”, aldus de universiteit.

De vraag die nu voorligt: moeten academische samenwerking en uitwisseling altijd blijven doorgaan, of zijn er grenzen aan wie je als universiteit een partner noemt – ook als die samenwerking onder druk staat van maatschappelijke en ethische overwegingen? De komende weken zal blijken welke afslag Radboud neemt.