De kern van het nieuwe beleid ligt in artikel 5 van de Duitse Wapenwet. Dat stelt dat wie lid is (of was) van een organisatie die “strijdig is met de vrije democratische basisorde”, ongeschikt is om een wapen te bezitten. Strafrechtelijke vervolging is daarvoor niet nodig. Het oordeel van de veiligheidsdiensten is voldoende.

In de deelstaat Saksen-Anhalt alleen al staan 74 AfD-leden geregistreerd met in totaal 330 vuurwapens. Het gaat vooral om jagers en sportschutters. Lokale wapenautoriteiten hebben inmiddels in meerdere deelstaten – zoals Thüringen en Saksen – procedures gestart om vergunningen in te trekken. In Magdeburg zijn al wapens in beslag genomen van drie prominente partijfiguren, waaronder een voormalig Bondsdaglid en een leider van de jeugdafdeling Junge Alternative.

Politieke steun én kritiek
De christendemocratische CDU steunt het initiatief. Minister van Binnenlandse Zaken Thomas Strobl (Baden-Württemberg) stelde: “Wapens horen niet thuis bij vijanden van onze democratie.” Zijn collega Roman Poseck (Hessen) wil een landelijke aanpak: “Dit wordt een belangrijk punt op de volgende conferentie van ministers van Binnenlandse Zaken.”

Bij de Groenen klinkt de roep om spoed. Fractiewoordvoerder Marcel Emmerich noemt het “volstrekt onacceptabel” dat AfD-leden nog steeds toegang hebben tot vuurwapens. Hij eist een onmiddellijke landelijke maatregel.

AfD zelf spreekt van politieke intimidatie. De partij stelt dat er geen wettelijke basis is voor collectieve maatregelen, zolang het constitutioneel hof de classificatie als ‘extreemrechts’ nog niet definitief heeft bevestigd.

Praktische obstakels
Toch zijn er ook grote uitvoeringsproblemen. Wapenautoriteiten mogen niet automatisch controleren of een vergunninghouder lid is van de AfD. Ook mogen ze bij huisbezoeken niet zomaar politieke vragen stellen. Ze zijn dus afhankelijk van openbare bronnen, tips van de inlichtingendienst of meldingen van burgers. Bovendien kampen veel lokale kantoren al met personeelstekort door andere prioriteiten, zoals het aanpakken van illegale wapenhandel en georganiseerde criminaliteit.

Desondanks overwegen meerdere deelstaten nu om bij alle AfD-leden proactief te controleren op wapenbezit. Daarbij geldt volgens de wet een omgekeerde bewijslast: wie lid is van een als extremistisch aangemerkte partij, wordt in principe ongeschikt geacht voor wapenbezit – tenzij hij expliciet afstand neemt van het partijstandpunt. 

Een belangrijk struikelblok is dat Duitsland geen nationale database heeft die wapenregisters koppelt aan partijgegevens. Een automatisering van controles is daardoor voorlopig niet mogelijk. Toch achten deskundigen het waarschijnlijk dat een landelijke wet in voorbereiding is, mochten de rechtbanken de extremisme-classificatie van de AfD definitief bekrachtigen.