Zweden gooit rechtse journalist in de cel om verslaggeving

Voor het eerst in de recente geschiedenis heeft Zweden een journalist opgesloten wegens een journalistieke publicatie. Mats Dagerlind, voormalig hoofdredacteur van het rechtse nieuwsplatform Samnytt, kreeg een maand cel voor ‘grove smaad’. Persvrijheidsorganisaties zoals Verslaggevers Zonder Grenzen blijven echter opvallend stil, meldt Samnytt. Samen met Rusland en Wit-Rusland is Zweden het enige Europese land dat een journalist gevangenzet puur vanwege zijn werk.
Op 1 februari Mats Dagerlind aan zijn gevangenisstraf. De rechtbank oordeelde dat hij zich schuldig had gemaakt aan grove smaad. Aanleiding was een artikel dat hij in 2023 schreef over een rechtszaak tussen journalist Joakim Lamotte en Tomas Åberg, de man achter de ‘Näthatsgranskaren’ — een project dat online haat wil aanpakken.
In het bewuste artikel publiceerde Samnytt een screenshot van een juridisch document. Volgens de rechtbank bevatte dat screenshot “onrechtmatig veel informatie” en ging het daarmee te ver. Dagerlind werd uiteindelijk op drie van dertien punten veroordeeld, waaronder één keer voor grove smaad. De andere tien aanklachten werden verworpen door de jury. De straf: één maand cel.
Vrijspraak op meeste punten – maar toch cel
De jury — bestaande uit negen politiek actieve Zweden — oordeelde dat de meeste uitlatingen in de artikelen geen smaad vormden. Toch besloten drie rechters, los van de jury, dat het artikel met het screenshot de grens overschreed. Volgens hen had Dagerlind zijn lezers te veel laten zien.
Daarmee raakte de zaak aan een kernvraag: mag een journalist gerechtelijke documenten publiceren om een lopend proces inzichtelijk te maken? Dagerlind vond van wel. Hij wilde lezers in staat stellen “zelf een oordeel te vellen over de inhoud van het proces”.
Volgens de Europese Federatie van Journalisten is Zweden nu een van de drie Europese landen waar journalisten gevangen worden gezet puur vanwege hun publicaties. De andere twee zijn Rusland en Wit-Rusland.
Stilte bij persvrijheidsorganisaties
Opvallend: Verslaggevers Zonder Grenzen (RSF), normaal fel tegen journalistenvervolgingen, houdt zich stil. Journalist Erik Larsson van RSF Zweden verklaart tegenover Samnytt: “We hebben niet de capaciteit om alles te overzien.” Ook noemde hij het feit dat Samnytt geen deel uitmaakt van het Zweedse media-ethieksysteem als reden om zich niet in de zaak te mengen.
Die houding leidde tot verontwaardiging. Mats Dagerlind zelf reageerde: “Een gevangenisstraf is nog steeds een paradigmaverschuiving, en het feit dat Verslaggevers Zonder Grenzen hier thuis over zwijgt, is eigenlijk opmerkelijk.”
De vergelijking met andere gevallen is snel gemaakt. Toen een journalist van de linkse krant ETC werd opgepakt in Turkije, sprak RSF van “een aanval”, “zeer verontrustend” en “absoluut verschrikkelijk”. Dagerlinds zaak kreeg geen enkel woord. Ook trokken internationale persorganisaties massaal aan de bel toen een Hongaarse journalist dreigde te worden veroordeeld voor smaad. Die zaak werd uiteindelijk geseponeerd.