De belangrijkste klacht: verzoeken tot inzage in documenten blijven maanden, soms jaren liggen. Terwijl volgens de Europese regels binnen 30 dagen gereageerd moet worden, wachten sommige journalisten al meer dan een jaar. Dat maakt hun werk haast onmogelijk, zo stellen ze in de brief. Zonder toegang tot informatie kan het Europese besluitvormingsproces niet worden gecontroleerd, luidt de boodschap. 

Daar blijft het niet bij. De Commissie heeft sinds het begin van Ursula von der Leyens tweede termijn ook interne regels aangescherpt. Journalisten krijgen minder snel toegang tot juridische en regelgevende documenten. Dat gebeurt vaak zonder uitleg. Die beperking is inmiddels onderwerp van juridische procedures.

Transparantie als verplichting
De journalisten benadrukken dat transparantie geen gunst is, maar een wettelijke plicht. In de EU-verdragen staat duidelijk dat burgers – en dus ook journalisten – recht hebben op inzicht in hoe wetgeving tot stand komt. 

De open brief sluit zich aan bij zorgen van de Europese Ombudsman, die eerder al sprak van “structurele vertragingen” en “gebrekkige naleving van de wet”. De journalisten noemen deze houding van de Commissie “zorgwekkend” en roepen op tot onmiddellijke hervorming van de toegang tot documenten.

Oproep tot dialoog
Het journalistencollectief doet een handreiking aan de Europese Commissie: hervorm het systeem, en ga het gesprek aan. Ze willen samen werken aan duidelijke en eerlijke procedures voor toegang tot publieke informatie. De brief blijft voorlopig open voor nieuwe ondertekenaars. Aan het einde van de maand wordt het document officieel aangeboden aan de Commissie.

De bal ligt bij de Commissie. Of vicevoorzitter Šefčovič in gesprek gaat met de journalisten, is nog onduidelijk