Rekenkamer kraakt EU-coronafonds: ‘Geld gaat zonder controle de deur uit’
De Europese Rekenkamer heeft snoeiharde kritiek op het grootste EU-hulpprogramma ooit: het coronaherstelfonds Recovery and Resilience Facility (RRF). Dit fonds werd in het leven geroepen na de coronacrisis en beloofde hervormingen en investeringen in ruil voor miljardensteun aan lidstaten. Maar uit het rapport blijkt dat de uitvoering tekortschiet. ‘De RRF is gericht op de voortgang van de uitvoering in plaats van op de prestaties’, aldus de Rekenkamer.
Een groot probleem is dat het geld niet gekoppeld is aan werkelijke kosten. Lidstaten krijgen miljarden uitgekeerd zodra bepaalde mijlpalen op papier zijn gehaald. Of de maatregelen echt effect hebben, blijft buiten beeld. ‘Efficiëntie kan niet worden gemeten, aangezien de Commissie geen gegevens over de werkelijke kosten verzamelt’, luidt het oordeel.
Controle faalt op meerdere fronten
De controle op het geldverkeer rammelt aan alle kanten. In meerdere lidstaten zijn de nationale controlesystemen onvoldoende. Toch zijn er miljarden uitgekeerd. ‘In sommige gevallen zijn RRF-betalingen gedaan aan lidstaten waarvan de controlesystemen tekortkomingen vertoonden. Wij zijn van mening dat dit een risico vormt voor de bescherming van de financiële belangen van de EU’, waarschuwt de Rekenkamer.
Bovendien blijkt dat uitbetalingen vaak gebeuren voordat maatregelen zijn afgerond. ‘Voor sommige lidstaten leidt dit ertoe dat een aanzienlijk deel van de financiering wordt betaald voordat de maatregelen zijn voltooid’, schrijft de Rekenkamer. Dat geld kan daarna niet worden teruggevorderd, zelfs als de afspraken niet worden nagekomen.
Schuldenlast groeit, rente explodeert
Het fonds wordt grotendeels gefinancierd met leningen die de EU op de kapitaalmarkt heeft afgesloten. Die leningen drukken zwaar op de begroting. De Rekenkamer schrijft: ‘In 2020 had de Commissie kosten van 14,9 miljard euro geraamd voor de rente- en couponbetalingen. De rentevoeten zijn echter aanzienlijk gestegen tot 3,13 procent in de eerste helft van 2024’.
Het geld moet ooit worden terugbetaald, maar een politiek akkoord over hoe dat moet gebeuren is er nog niet. ‘Dit zal, samen met de aanzienlijke stijging van de financieringskosten, de toekomstige EU-begrotingen sterk onder druk zetten en extra risico’s met zich meebrengen’, stelt het rapport.
Rapport trekt keiharde conclusie
De Rekenkamer vat de situatie scherp samen: ‘De controlesystemen van sommige lidstaten vertonen tekortkomingen’, ‘resultaten zijn beperkt’, en ‘de bijdrage van de RRF aan de hogere EU-doelstellingen is gering’.
Praatmee