De aanleiding voor het plan is alarmerend. Uit het PISA-onderzoek van 2023 blijkt dat een derde van de Nederlandse jongeren onvoldoende leesvaardig is om goed mee te kunnen draaien in het onderwijs. Nederland bungelt onderaan de Europese ranglijsten. Ook het leesplezier is dramatisch laag. De vrees is dat veel leerlingen de middelbare school verlaten als laaggeletterde.

Dat is niet alleen een probleem voor de leerling, maar ook voor de samenleving, zegt Rooderkerk bij De Telegraaf: “Laaggeletterdheid zorgt ervoor dat mensen vaker op een uitkering zijn aangewezen, meer gebruikmaken van zorg en vaker bij de gemeente aankloppen.”

Weg met “trucjes en bullshit”
D66 wil terug naar de kern van taalonderwijs: lezen, schrijven, woordenschat en kennis. Begrijpend lezen, zoals dat nu op scholen wordt onderwezen, moet verdwijnen. “We leren kinderen trucjes, in plaats van écht goed leren lezen,” aldus Rooderkerk bij De Telegraaf.

Docenten moeten daarbij worden ontlast van overbodige taken. “We halen alle bullshit voor docenten weg, zodat de leraar weer zijn werk kan doen: lesgeven,” vertelt Rooderkerk bij De Telegraaf. Ze doelt onder meer op het verplicht invoeren van cijfers in complexe softwaresystemen, het surveilleren tijdens pauzes en het oppakken van mentortaken.

Daarnaast moet het onderwijs verlost worden van wat Rooderkerk noemt “politieke wensenlijstjes”: extra projecten zoals biologische schooltuinen of de Week van het Geld. “Steeds meer maatschappelijke opdrachten zijn op het bordje van het onderwijs terechtgekomen. Dat is teveel.”

Schoolbibliotheken op elke hoek
Een belangrijk onderdeel van het D66-plan is het terugbrengen van de schoolbibliotheek. Elke school moet er één krijgen. Volgens onderzoek van Stichting Lezen vergroot een gevarieerd aanbod van boeken het leesplezier bij kinderen. En dat is hard nodig, aldus Rooderkerk.

Daarvoor komt vanaf 2028 al 50 miljoen euro per jaar beschikbaar, kondigde het ministerie van Onderwijs deze week aan. D66 wil dat bedrag gericht inzetten om op elke school toegang tot boeken mogelijk te maken.

De initiatiefnota gaat verder dan alleen het klaslokaal. D66 wil dat ook volwassenen geholpen worden. Zo stelt Rooderkerk voor om een wettelijk recht op begrijpelijke taal in te voeren. Burgers moeten onbegrijpelijke brieven terug kunnen sturen, met het recht op een duidelijkere versie.