Ruim vier jaar na de start van de wereldwijde vaccinatiecampagnes tegen corona groeit de aandacht voor mogelijke langetermijneffecten. Met name mRNA-vaccins – zoals die van Pfizer en Moderna – liggen onder de loep. In meer dan 100 studies wordt onderzocht of deze vaccins via verschillende biologische routes een rol kunnen spelen in het ontstaan, versnellen of opnieuw opduiken van bepaalde vormen van kanker.

De studies noemen zeventien mogelijke manieren waarop mRNA-technologie in theorie kan interfereren met de werking van cellen. Denk aan verstoring van DNA-herstel, veranderingen in immuunregulatie of langdurige ontstekingsreacties. Meerdere publicaties zijn gebaseerd op dierproeven of laboratoriumonderzoek. Maar veel wetenschappers benadrukken dat de bevindingen voorlopig zijn, en dat harde conclusies nog ontbreken.

Toezichthouders blijven bij eerdere oordeel
De belangrijkste gezondheidsinstanties houden voorlopig vast aan hun standpunt. De Europese geneesmiddelenwaakhond EMA en het Amerikaanse CDC stellen dat er géén bewijs is voor een direct verband tussen mRNA-vaccins en kanker. Ze blijven de vaccins als veilig en effectief beoordelen, binnen de bekende risicoprofielen.

Wel benadrukken beide instanties het belang van langdurige monitoring via zogenoemde farmacovigilantie. Het gaat dan om het volgen van zeldzame of vertraagde bijwerkingen die pas jaren na vaccinatie zichtbaar kunnen worden.

Oncologen signaleren opvallende trend
In Frankrijk klinkt intussen voorzichtig ongerustheid. Sommige oncologen signaleren een stijging van agressieve kankers bij relatief jonge patiënten. Of er een verband is met vaccinatie, is niet vastgesteld.

De meeste artsen waarschuwen dan ook voor overhaaste conclusies. Volgens hen kunnen andere factoren een rol spelen, zoals vertraagde diagnoses tijdens de lockdowns of milieufactoren. Toch vinden ook zij dat het verstandig is deze trend nauwkeurig te volgen.

Eén van de studies die veel stof deed opwaaien verscheen in 2023 in het medische tijdschrift Cureus. Daarin werden mogelijke biologische mechanismen opgesomd die kunnen verklaren hoe mRNA-technologie celprocessen beïnvloedt. Maar het blad zelf gaf aan dat de auteurs werkten met niet-bewezen hypothesen. De redactie waarschuwde dat er meer experimenteel bewijs nodig is voor verdere conclusies.

Langlopend onderzoek moet duidelijkheid brengen
Om het debat te ontrafelen, zijn universiteiten in de VS en Europa inmiddels gestart met grootschalige langetermijnstudies. Ze vergelijken de gezondheid van gevaccineerde en niet-gevaccineerde groepen over langere periodes. Daarbij kijken ze niet alleen naar kanker, maar ook naar andere chronische ziekten.

De uitkomsten daarvan worden pas over enkele jaren verwacht. Tot die tijd blijft het wetenschappelijke oordeel voorzichtig: er zijn aanwijzingen, maar nog geen harde bewijzen.