De documentaire begint met de schokkende zelfmoord van de vijftienjarige Kiki. In haar afscheidsbrief schrijft ze: 'Geen instelling mag nog geld aan mij verdienen. Om dit allemaal heb ik deze keuze gemaakt.'
Het meisje is een slachtoffer van de grote misstanden binnen Jeugdzorg. Een rapport uit 2019 noemde de kwaliteit van de landelijke Jeugdbescherming 'gevaarlijk laag'. Geweld, misbruik, verzwijging - het is aan de orde van de dag. In de nieuwe documentaire Taken, Kinderen van de staat gaat presentatrice Kim Feenstra op onderzoek uit. Ook BVNL-fractievoorzitter Wybren van Haga komt erin voor. Feenstra heeft als vertrekpunt: "Nederland is een prachtig land om in op te groeien als kind, als je onbezorgd kunt opgroeien. Maar er gebeurt hier zoveel achter gesloten deuren en er wordt hier zoveel onder het tapijt geschoven... dat moet maar eens een keertje opgelost worden."
Vele sprekers komen aan het woord. Experts, betrokken - maar vooral ook slachtoffers. Verhalen over uitzichtloze situaties, chantage, intimidatie, een nijpende bureaucratie. Aangiftes worden gemakkelijk van tafel geveegd, en zorginstellingen willen zoveel mogelijk geld verdienen. "Het is gewoon een ontvoering van de staat," zegt een moeder die na tonnen advocaatkosten alsnog haar kinderen is kwijtgeraakt.
Zorg als verdienmodel
Een aandachtspunt is de marktwerking in de jeugdzorg. Aan het begin van de documentaire vraagt Feenstra zich af: "Wordt er in heel veel gevallen misbruik gemaakt om over de rug van kinderen geld te verdienen?"
Deze vraag lijkt onwaarschijnlijk in een land als Nederland. Maar in de loop van de documentaire wordt het beeld schimmiger. Zo zijn er sinds 2015 talloze zorginstellingen uit de grond geschoten voor een lichte vorm hulp. Rechter Paul Vlaardingerbroek zegt hierover: "Het zijn allemaal commerciële instellingen. Sommigen zeggen ook wel: het zijn de cowboys in de jeugdhulp. Dus degenen die denken: met weinig middelen kan ik geld verdienen. En die richten een stichting op, of een onderneming, en die zeggen: wij leveren deze vorm van hulp, maar dat is vaak heel beperkt. [...] En ik denk dat door dit versnipperde aanbod [...] de jeugd niet de hulp krijgt die het nodig heeft."
Een woordvoerder van staatssecretaris Maarten van Ooijen (ChristenUnie) geeft toe dat de huidige marktwerking bij zorginstellingen "niet ten goede komt aan de zorg voor de meest kwetsbare kinderen". Wel wil Van Ooijen dit gaan aanpakken, volgens de woordvoerder.
Tonnen advocaatkosten
"Ik klop aan voor hulp, en het hele systeem keert zich tegen mij," zegt Ata Kirat. Op advies van een advocaat schakelde hij in 2017 Jeugdzorg in om een onderzoek te starten naar de nieuwe partner van zijn ex-vrouw. Hij vreesde namelijk voor de veiligheid van zijn kinderen, en vroeg daarom om een beschermingsonderzoek bij de Raad van Kinderbescherming.
Maar al snel veranderde de situatie in een nachtmerrie. Kirat vertelt: "Ze hebben echt geprobeerd me emotioneel te breken. Maar niet alleen emotioneel, ze proberen je ook financieel kapot te maken. [...] Ik heb bijna tonnen advocaatkosten gemaakt. In dit land, dat zich een rechtsstaat noemt, heb ik gewoon geprobeerd om mijn kinderen te beschermen. En de grootste tegenwerking heb ik gewoon ervaren van wat zich noemt een 'jeugdbeschermingsinstantie'. Dat is bezopen."
Kirat zou zijn kinderen kwijt raken als hij niet zou meewerken. Dit is uiteindelijk ook gebeurd, zelfs hoewel Kirat een vaste baan en een breed netwerk heeft, geen verslaving of schulden, en uit een hechte familie komt. Hij vertelt hoe de uithuisplaatsing is gebeurd: "Ik zit te vergaderen thuis met mijn collega's [...]. Ik word gebeld door een privé-nummer: 'We hebben uw kinderen van school opgehaald.' Ja, dan ga je door de grond."
Ook een andere ouder in de documentaire zegt dat zij tonnen is kwijt geraakt aan advocatenkosten. "Al mijn geld ging maar naar de advocaten om mijn kinderen in bescherming te nemen," zegt zij. De uithuisplaatsing van haar kinderen noemt zij "een ontvoering van de staat".
Politieke verandering
Slachtoffers vertellen hun verhaal, omdat ze willen dat de waarheid eindelijk naar buiten komt. Dit kan niet langer; er moeten grote politieke veranderingen komen. BVNL-fractievoorzitter Wybren van Haga is het hiermee eens. Zijn partij wil een totale sanering van de gehele jeugdzorgketen. De beerput moet worden gedempt; een nieuwe start moet komen.
Maar of de totale sanering er gaat komen, is nog onzeker. Van Haga ziet dat de Toeslagenaffaire niets heeft veranderd: "Het gaat gewoon door. Dezelfde mensen zitten weer op ministersposten, Mark Rutte is nog steeds premier. Maar het is onder verantwoordelijkheid van deze mensen gebeurd." Grote politieke verandering blijft voorlopig een lastige kwestie. Maar in elk geval komen de misstanden dankzij de documentaire nu onder de aandacht.
Praatmee