Het voorstel, dat op 14 oktober in stemming komt, zou chatdiensten verplichten om foto’s en video’s van gebruikers te scannen op kindermisbruikmateriaal voordat ze worden verzonden. Dat betekent dat berichten nog vóór ze worden versleuteld, automatisch worden gecontroleerd door software.

‘Einde aan veilige versleuteling’
Een woordvoerder van WhatsApp waarschuwt tegenover het Duitse Netzpolitik dat het voorstel de kern van versleutelde communicatie aantast. “End-to-end-versleuteling garandeert dat alleen de verzender en ontvanger de inhoud kunnen zien,” zegt hij. “Als apparaten verplicht worden om berichten te scannen vóór verzending, verdwijnt die garantie.”

Volgens voorstanders blijft de versleuteling technisch intact, omdat de controle plaatsvindt voordat data wordt beveiligd. Maar tegenstanders noemen dat een schijnargument. “Het maakt niet uit of het op de telefoon of bij de server gebeurt,” zegt een expert van de privacyorganisatie EDRi. “Zodra software op je toestel kan meekijken, is de vertrouwelijkheid van je communicatie verdwenen.”

Angst voor misbruik
Critici vrezen dat de zogenaamde “chatcontrole” al snel een glijdende schaal wordt. Waar de maatregel officieel bedoeld is om kindermisbruik op te sporen, zou de technologie volgens hen ook kunnen worden ingezet voor politieke surveillance of censuur.

In een gezamenlijke verklaring stellen meerdere privacyorganisaties dat het voorstel “de deur openzet naar massasurveillance in Europa”. Ook technologiebedrijven waarschuwen voor de risico’s. De Zwitserse chatdienst Threema noemt het plan letterlijk “massasurveillance” en benadrukt dat burgers het recht moeten behouden om vertrouwelijke gesprekken te voeren.

De Amerikaanse app Signal gaat nog een stap verder. Als de EU het wetsvoorstel aanneemt, “zal Signal de Europese markt verlaten”, zei CEO Meredith Whittaker eerder dit jaar. Volgens haar kan de app zijn belofte van absolute privacy niet waarmaken onder zulke wetgeving.

De stemming over de wet vindt volgende week dinsdag plaats in Brussel. Verschillende EU-lidstaten hebben al aangegeven twijfels te hebben, waaronder Nederland. Den Haag steunt het voorstel in de huidige vorm niet.