Als enige lidstaat in de EU kent Nederland het proces van dwangsommen. Asielzoekers wier de zaak niet binnen een vastgesteld termijn wordt behandeld, kunnen grote sommen geld van de overheid eisen, soms wel tienduizenden euro's per zaak. Vorig jaar probeerde het kabinet de dwangsommen nog te blokkeren, maar dit strandde bij de Raad van State.
De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) heeft de beslistermijnen opgerekt, vanwege de torenhoge asielinstroom. Het mocht echter niet baten: de overheid was alsnog een groot vermogen kwijt aan dwangsommen. Vorig jaar ging het in totaal om zo'n 20.000 ingebrekestellingen: 4,5 keer meer dan het jaar ervoor. In 2021 moest de overheid 18 miljoen euro aan dwangsommen betalen. Hoewel het bedrag van vorig jaar niet wordt genoemd, houdt SGP-Kamerlid Roelof Bisschop rekening met een bedrag tussen 80 en 100 miljoen euro.
De enorme verhoging van het jaarlijkse bedrag hangt samen met de torenhoge asielinstroom van vorig jaar. Immigratie was verantwoordelijk voor bijna de helft van de Nederlandse bevolkingsgroei. Dit was funest voor de bureaucratie van IND; het percentage afgehandelde zaken zakte van 32 naar 27 procent. En het einde lijkt voorlopig niet in zicht: in de eerste paar weken van 2023 gaat de instroom onverminderd door, met gemiddeld zo'n 700 nieuwe immigranten per week.
Dwangsommen in België
Het Nederlandse kabinet is niet de enige die kampt met grote dwangsommen vanwege de asielcrisis. In België is er al een deurwaarder langsgeweest bij het kabinet van staatssecreatris voor Asiel en Migratie, Nicole De Moor (CD&V), omdat de federale overheid weigert dwangsommen te betalen. Hiertoe is de overheid echter wel verplicht, omdat de overheid de wettelijk gegarandeerde asielopvang niet verleent. Het gaat om 30.000 euro per maand aan elke individuele asielzoeker. De federale overheid heeft momenteel zo'n 1.000 veroordelingen tegen zich.
Maar De Moor weigert pertinent: "Het gezond verstand zegt dat dergelijke dwangsommen betalen [...] de opvangcrisis niet gaat oplossen en zelfs nog zal vergroten." De deurwaarder heeft nochtans een lijst opgemaakt van stoelen, bureaus Talens en kasten die moeten worden verkocht als De Moor blijft weigeren. Maar de staatssecretaris zegt "alle juridische stappen" te willen zetten om de daadwerkelijke inbeslagname en openbare verkoop van meubelen van haar kabinet te vermijden.