Orthodoxe islamitische echtparen in Nederland trouwen twee keer: eenmaal voor de Nederlandse wet, en eenmaal voor de religieuze gemeenschap. Maar deze dubbele verbintenis levert problemen op wanneer het echtpaar wil scheiden. Het wettelijke huwelijk kan namelijk door de Nederlandse rechter ontbonden worden, maar bij het religieuze huwelijk kan dit niet.
Dit levert - vooral voor vrouwen - het probleem van 'huwelijkse gevangenschap' op. Haar echtgenoot weigert dan van haar te scheiden, waardoor de vrouw 'gevangen' blijft in een huwelijk dat ze niet meer wilt. Dit komt zo'n 250 keer per jaar voor.
De Eerste Kamer besprak vorige week een wetsvoorstel die het religieuze scheidingsproces in Nederland moet gaan vergemakkelijken. Echtparen moeten dan verplicht meewerken aan een echtscheiding wanneer één van de twee echtgenoten dit verzoekt. Op deze manier moet het probleem van 'huwelijkse gevangenschap' worden tegengegaan, is de achterliggende gedachte.
Shariarechtbank invoeren
Maar de bekeerde moslim Nourdeen Wildeman is sceptisch over dit plan. Bij NPO Radio 1-programma Dit is de dag (EO) stelt hij dat een religieuze scheiding pas écht plaatsvindt wanneer ook de islamitische gemeenschap de scheiding erkent. De Eerste Kamer kan best nieuwe wetgeving aannemen, redeneert hij, maar er is een grote kans dat de islamitische gemeenschap zich hiernaar niet zal schikken, omdat de Nederlandse rechtbank voor theologische kwesties nu eenmaal niet zo hoog staat aangeschreven in deze kringen.
Wat daarentegen een veel hogere autoriteit heeft in islamitische kringen, is de shariarechtbank. Wanneer dus een shariarechtbank in Nederland een religieuze scheiding uitspreekt, zal de scheiding pas echt worden erkend in de islamitische gemeenschap in Nederland. Daarmee zal ook het probleem van 'huwelijkse gevangenschap' worden tegengegaan, aldus Wildeman.
Volgens Wildeman is de invoering van een shariarechtbank in Nederland geen slecht idee. Andere religies hebben ook al een eigen rechtbank, zoals bijvoorbeeld orthodoxe joden, stelt hij.
"Vrouwen zitten hier niet op te wachten"
Maar bijzonder hoogleraar Islamitisch Familierecht in een Europese Context aan de Universiteit van Maastricht, Susan Rutten, is kritisch op het voorstel van Wildeman. "We hebben niet alleen maar positieve ervaringen met islamitische rechtbanken," legt ze uit bij Dit is de dag.
Ze vervolgt: "Er zijn veel onzekerheden en risico's mee verbonden. Ik denk dat veel vrouwen er niet op zitten te wachten om te gaan moeten scheiden via een shariarechtbank. Je weet namelijk niet als vrouw of je belangen voldoende gewaarborgd worden, of dat er een niet-eerlijk proces plaatsvindt en de mannen bevoordeeld worden. Zeker de vrouwen uit Iran en Afghanistan zitten er niet op te wachten om naar een shariarechtbank te moeten gaan."
Bovendien is een shariarechtbank helemaal niet nodig om een huwelijksscheiding ook van een religieuze laag te voorzien, zegt Rutten. De islam stelt namelijk dat een huwelijk helemaal niet door een islamitische autoriteit ontboden hoeft te worden.
En dus gebeuren er momenteel ook al islamtische scheidingen in Nederland zonder shariarechtbank, zegt ze: "Ook als de Nederlandse rechter de uitspraak doet dat een man moet meewerken aan een islamitische scheiding, dan wordt dat nu al meestal geregeld via een imam, wat wij ervan weten. Zij kunnen dat dus al zonder dat er een shariarechtbank voor nodig is."
Op de uitgebreide NPO-zendtijd voor Wildeman komt al snel kritiek. 'Bijzonder dat op een publiek kanaal de teruggang naar de achtste eeuw serieus wordt besproken,' schrijft ondernemer Erik de Vlieger.
Praatmee